“Эрдэнэс бонд”-оос тэтгэврийн зээл тэглэх мөнгө цуглах уу?

“Эрдэнэс бонд” амжилттай босох уу,  тэтгэврийн зээл дарна гэж төлөвлөсөн мөнгө цугларах уу гэсэн асуултын хариу олны сонирхлыг татаж байгаа. Үнэлгээ  нь өндөр, ашиг нь дажгүй, үйл ажиллагаа нь эрчтэй, хамгийн гол нь ирээдүйтэй компани, төслүүдэд л хөрөнгө оруулагчид мөнгөө итгэж  өгдөг. “Эрдэнэс Монгол” хөрөнгө оруулагчдын энэ шаардлагыг хангаж чадах уу гэсэн асуултад хариу хайя.

Багануур, Шивээ-Овоо, Асгат, Салхит, Таван толгой гэх мэт стратегийн том ордуудыг багтаасан гэдэг утгаараа “Эрдэнэс Монгол”  үнэлгээ, үнэ цэнийн хувьд бол  яалт ч үгүй өндөрт тооцогдоно. Коксжих нүүрсийг урд хөршийн зах зээлд нийлүүлдэг  “Эрдэнэс Таван толгой” гэхэд л өнгөрсөн жил өндөр ашигтай ажилласан. “Эрдэнэс Монгол” түрүү жил гэхэд  16.1 сая.тн коксжих нүүрс, 41 сая.тн зэсийн хүдэр, 6.1 сая.тн эрчим хүчний нүүрс олборлож, 1.1 их наяд төгрөгийг төсөвт төвлөрүүлсэн юм.  Яг одоо гэвэл “Эрдэнэс Монгол” зардлаа хэмнэх горимд ажиллаж эхэлжээ. Шалтгаан нь коронавирусийн тархалтаас үүдэж зогссон нүүрсний экспорт. Гэхдээ вирусын тархалт ирэх сар гараад намжих зураг харагдаж байгаа. Тархалт намжингуут нүүрсний экспорт сэргэнэ, коксжих нүүрсээр “өлссөн” гангийн үйлдвэрүүдийнх нь эрэлт ирэх наймдугаар сар хүртэл өссөөр байна гэсэн эерэг мэдээ бий. Ингээд харвал энэ жил ч нүүрсний экспортоос дажгүй мөнгө олох боломжтой  гэсэн үг.

Түрүү жилийн өөр нэг сайн мэдээ гэвэл “Эрдэнэс Монгол” 1690 тууш метр хайгуулын өрөмдлөг хийчихэж. Хайгуул хийх тусам энэ компанийн эзэмшдэг ордын нөөц нэмэгдэж үнэлгээ нь өсөх сайн талтай.  Таван толгой ордын хувьд хэзээд үнээ алддаггүй коксжих нүүрсний экспортоос гадна метан хийн эрэл хайгуул хийгдсэн. Хайгуул хийсэн компаниуд тайлангаа Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлд танилцуулсан мэдээ бас дуулдаж байна.  Австралийн “Жейд метан”-тай хамтарсан энэ төсөл амжилттай хэрэгжвэл Монгол улс нүүрс олборлох явцад  агаарт дэгдчихдэг метан хийнээсээ мөнгө олж эхэлнэ. “Эрдэнэс Монгол”-ын охин компани  “Эрдэнэс метан” өнөө жил Таван толгойн бүлэг ордод метаны хайгуул хийх юм билээ. Тавантолгойгоос хий олборлож түгээгээд эхэлбэл мөнгө олохоос гадна нийслэлийн агаарын бохирдлыг зуун хувь шийдэх боломжтой. Өөрөөр хэлбэл хийгээ зарах зах зээл нь бэлэн гэсэн үг. Хийн төсөл амжилттай болвол урд хөрш рүү хоолой татах юм уу, тээвэрлэж экспортлоод ч доллар  олох боломж бий.

Компанийн ирээдүйтэй эсэхийг нотлох нэг л том хэмжүүр бий. Ашигтай төслүүд хэрэгжүүлж байна уу гэсэн асуулт тавихад л хэр ирээдүйтэй нь тодорхой болчихно. Өнгөрсөн жил лав “Эрдэнэс Монгол” кокс,  ган төмөрлөгийн цогцолбор үйлдвэрийн ТЭЗҮ-ийг батлуулсан санагдаж байна.Олзуурхууштай нь тэд хувийн хэвшлийн “Бэрэн групп”-тэй хамтарна. Төр, хувийн хэвшил хамтарч том төсөл хэрэгжүүлээд хөгжсөн улсын жишээ өчнөөн бий. Энэ талаас нь харвал тэдний  хамтарсан төсөл амжилттай хэрэгжинэ гэдэг эргэлзэх зүйл алга. Кокс, ган төмөрлөгийн цогц үйлдвэрлэлийн ТЭЗҮ-ийн хувьд Монголд анх удаа хийгдсэн ажил гэдгийг энэ дашрамд онцолъё. Ирэх жилүүдэд бүтээн байгуулалтын том төслүүд олноороо хэрэгжинэ, энэ үзэгдлийг дагаад ган төмөрлөгийн хэрэглээ огцом өсөх таамаг бий. Өөрөөр хэлбэл  “Эрдэнэс Монгол”-ын ТЭЗҮ-ийг нь батлуулчихсан  ган төмөрлөгийн үйлдвэр ашиглалтад орвол улсын төсөвт жилдээ 160 тэрбумыг зөвхөн татвар хэлбэрээр оруулна. Ингээд ч зогсохгүй ган төмөр авах гэж гадагшаа урсгадаг байсан 250 сая ам.долларыг Монголдоо үлдээж чадна. За тэгээд Асгатын мөнгөний ордыг эргэлтэд оруулсан, цаашид ч өндөр өгөөжтэйгөөр ашиглана, алт цэвэршүүлэх үйлдвэр барьж босгоно, Казахстан улс  30 сая ам.долларын үнэтэй алт цэвэршүүлэх технологийн патентаа Монголд үнэ төлбөргүй өгсөн гэж ирээд тоочвол “Эрдэнэс Монгол” цаашид ч илүү томорч, өргөжихийг баталсан өчнөөн жишээг дурдаж болно.

Төгсгөлд нь онцлоход “Эрдэнэс Монгол” ХХК-ийг ирэх жилүүдэд улам томроход гол нөлөө үзүүлэх компани бол “Эрдэнэс ассет менежмэнт”. Санхүүгийн зохицуулах хорооноос тусгай зөвшөөрлөө авчихсан “Эрдэнэ ассет менежмэнт” –ын хувьд хөрөнгө оруулалтын мэргэжлийн компани хэлбэрээр ажиллах юм билээ. Товчхондоо “Эрдэнэс Монгол”  уул уурхай, дэд бүтэц, эрчим хүчний төсөл, хөтөлбөрүүдэд шаардлагатай урт хугацаатай эх үүсвэрийг дотоод, гадаадын зах зээлээс босгох, санхүүжилтээ хянах, удирдах мэргэжлийн компанитай болчихлоо гэсэн үг. Ингэж чадвал гадаадын их мөнгөтэй том сангуудтай хамтарч илүү их мөнгө босгох, Монголд хэрэгжих том төслүүдэд хямд, урт хугацаатай хөрөнгө оруулалт хийх боломж бүрдэнэ.

Эх сурвалж: Өдрийн сонин /2020.02.19/